Balancing game là một trong những yếu tố không thể thiếu của một tựa game thành công. Một hệ thống balancing tốt sẽ cho user trải nghiệm thú vị, thôi thúc họ tiếp tục gắn bó với game, từ đó sinh ra revenue cho nhà phát triển. Mình may mắn có cơ hội được trải nghiệm cân bằng game kể từ ngày bắt đầu làm GD, đi từ những sai lầm từ nhỏ đến lớn để rồi càng thấu hiểu và yêu thích hơn công việc này. Bài viết này sẽ khái quát ngắn gọn ở level cơ bản nhất, phù hợp cho những người muốn tìm hiểu, bất kể có phải là game designer hay chỉ vô tình nghe được ở đâu đó và hứng thú về khái niệm và mục tiêu của “cân bằng game”

Game Balancing là gì?

Gần như tất cả user chơi game đều là để tìm kiếm niềm vui. Vì vậy, đó phải là nhiệm vụ của người phát triển game khi cần đảm bảo được yếu tố “fun” trong suốt quá trình trải nghiệm của user. Công việc của người làm balancing game chính là điều chỉnh các thông số (hay trong ngành gọi là config) để tạo ra niềm vui cho user. Config ở đây có thể ví dụ là lượng phần thưởng nhận được sau mỗi battle, lượng HP, Damage, Attack Speed của character hay số lượng enemy trong mỗi màn. Có ý kiến cho rằng

“Thì cứ chỉnh sao cho game dễ, user siêu mạnh + phần thưởng siêu nhiều là người ta thích thôi chứ có gì đâu mà phức tạp hóa”

Niềm vui của con người được chia ra thành nhiều loại. Đúng là khi bắt đầu với những thứ dễ dàng, user sẽ cảm thấy dễ chịu. Tuy nhiên khi sự dễ dàng này quá kéo dài, bộ não con người được lập trình sẵn để sản sinh ra cảm giác nhàm chán. Từ đó dẫn đến quyết định không muốn gắn bó với game. Đây là nội dung được đề cập trong giả thuyết về “Flow” khi được apply vào game design

Một game cân bằng tốt sẽ khiến người chơi cảm thấy thách thức vừa đủ, không quá dễ để thấy chán, cũng không quá khó đến mức nản lòng. Quan trọng nhất, đó là làm cho mọi lựa chọn trong game đều có ý nghĩa, để user luôn trong “flow state” - trạng thái sẽ giúp game giữ chân họ lâu nhất có thể. Hơn thế nữa, với mô hình free-to-play của đa số mobile game hiện nay, trong quá trình giữ chân user, hệ thống balancing tốt còn tạo ra khả năng monetize, thông qua nhiều hình thức để tăng doanh thu cho game

Quá trình bản thân mình balance game

Balancing game là một quá trình dài, gồm nhiều giai đoạn kết nối với nhau. Vì vậy, cá nhân mình tin rằng tất cả các bước đều có ý nghĩa và buộc phải được thực hiện. Với mỗi game designer thì cách tiếp cận vấn đề có thể sẽ khác nhau, tùy thuộc vào quan điểm thiết kế. Tuy nhiên dưới đây là một số bước mình nghĩ là luôn luôn cần thiết khi balance game

1. Xác định mục tiêu cân bằng

Một hệ thống balancing game hoàn chỉnh có thể lên đến hàng vài chục sheet excel, hàng tá công thức và hàng trăm dòng data. Vì vậy, việc xác định mục tiêu cân bằng từ ban đầu sẽ rất quan trọng giúp bạn tránh bị lạc lối trong suốt quá trình làm sau này. Một số yếu tố cần cân nhắc

User experience (Trải nghiệm người chơi): Game có cân bằng cho cả người chơi mới lẫn người chơi kỳ cựu không?
Thử thách và phần thưởng: Độ khó có tăng dần lên hay không, mức độ tăng như thế nào là đủ
Monetization impact: Hệ thống có tạo ra cảm giác kích thích xem ads hay nạp tiền được hay không

📝 Ví dụ:

Trong cân bằng game RPG, Game Designer xác định mục tiêu buộc level user cày ban đầu sẽ rất nhanh nhưng qua các level sẽ càng ngày càng nhiều, kích thích nạp thêm gói mua XP boost
Từ mục tiêu đó công thức tính lượng XP mỗi cấp có thể thay đổi như sau

| Before | After | | --- | --- | | XP required tại level i = XP base * i | XP required tại level i = XP base * XP increase rate ^ (i - 1) | | Hàm linear, tất cả tăng level tăng đều XP, ban đầu user sẽ cày XP rất lâu nhưng càng ngày càng nhanh dần | Hàm Exponential, ban đầu level cày rất nhanh tạo cảm giác thoải mái nhưng càng về sau càng lâu để kích thích user gắn bó lâu mua gói XP boost |

💡 Tips: Đừng chỉ nghĩ về “cân bằng số liệu”, mà hãy cân bằng cảm giác. Người chơi cảm thấy thế nào mới là yếu tố quan trọng nhất

2. Visualize toàn bộ hệ thống cân bằng

Trước khi bắt tay vào cân bằng chi tiết, hãy hình dung tổng thể hệ thống của bạn. Việc visualize ra sẽ

Xác định các yếu tố chính cần cân bằng: Nhân vật, vật phẩm, tài nguyên, độ khó, phần thưởng…
Lập bản đồ hệ thống (System map): Phác thảo mối quan hệ giữa các yếu tố để hiểu cách chúng tác động lẫn nhau
Dự đoán các vấn đề tiềm ẩn: Một hệ thống không cân bằng thường xuất phát từ các điểm giao thoa không được tính toán kỹ

💡 Công cụ hỗ trợ:

Sơ đồ tư duy (Mind map) hoặc biểu đồ luồng (Flow chart)
Cá nhân mình thích dùng Miro hoặc FigJam

Phiên bản thô sơ để visualize một phần hệ thống balancing tính năng order trong game

3. Build up file excel cho hệ thống

Excel (hoặc các công cụ tương tự) là người bạn đồng hành không thể thiếu của một game designer khi balance game.

Thiết lập bảng thông số: Liệt kê các yếu tố cần cân bằng, ví dụ: sát thương, HP, tốc độ, giá trị tài nguyên…
Xây dựng công thức: Kết nối các yếu tố trong game để kiểm tra sự tương tác và tính nhất quán giữa chúng.
Kiểm tra kịch bản: Tạo các tình huống giả lập để xem liệu thông số hiện tại có tạo ra trải nghiệm phù hợp hay không.

💡 Mẹo nhỏ:

Đặt giới hạn giá trị tối thiểu và tối đa để tránh việc “lệch quá xa”
Sử dụng conditional formatting để dễ dàng phát hiện những giá trị bất thường
LUÔN LUÔN build riêng một (vài) sheet chỉ bao gồm chart, đó là cách tốt nhất để nhận ra điểm bất thường hoặc follow sát một hệ thống balance game

Chart để nhìn thấy độ dài estimate của 1 level trong game

4. Playtest & Tuning

Không có gì hiệu quả hơn việc đưa hệ thống cân bằng vào thực tế để kiểm tra.

Chơi thử nội bộ: Cho nhóm của bạn chơi và thu thập phản hồi. Họ sẽ chỉ ra các vấn đề bạn chưa từng nghĩ tới.
Thu thập dữ liệu từ player: Theo dõi hành vi của người chơi qua dữ liệu thực tế (tỷ lệ thắng, thời gian chơi, độ khó, v.v.).
Tuning liên tục: Điều chỉnh các thông số dựa trên phản hồi và dữ liệu thu thập được một cách có chọn lọc

💡 Hãy nhớ: Cân bằng là một quá trình liên tục, không chỉ dừng lại sau khi game ra mắt. Bạn sẽ cần tiếp tục theo dõi và điều chỉnh dựa trên dữ liệu hoặc feedback từ người dùng (data-driven balancing)

Tổng kết

Balancing game sẽ là một công việc “chán” khi bạn không hiểu và không rõ mục tiêu của việc mình đang làm. Khi đã nắm rõ nó sẽ giống như trò chơi điều khiển, tạo ra cảm xúc thông qua việc tinh chỉnh con số. Nó là một nghệ thuật đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và tinh tế khi chơi và cảm nhận game. Quan trọng hơn cả, nó là cách để bạn đảm bảo rằng người chơi sẽ luôn hài lòng, gắn bó lâu dài và tạo ra doanh thu con game của bạn 💵

Game balancing - công việc “chán” để tạo ra niềm vui